Akran Arabuluculuğu Nedir ?

Akran Arabuluculuğu Nedir ? Nasıl Uygulanır ?

Rehberlik merkezinden hepinize merhabalar. Değerli okul psikolojik danışmanları ve rehberlik öğretmenlerimiz sizlerle birlikte akran arabuluculuğu nedir?  Akran arabuluculuğu nasıl uygulanır? Akran arabuluculuğu programını okullarda uygulamak için neler gereklidir? gibi bir çok soruya cevap arayacağız?

Yazımızın girizgahından sonra şunu belirtmeliyim ki Akran Arabuluculuğu programı İlkokul kademesinde uygulanamaz. Yalnızca ortaokul ve liseler için kullanılabilir.

Akran arabuluculuğu için lazım olan tüm materyaller sırasıyla burada olacaktır; Yazı esnasında sürekli link paylaşmak istemediğim için böyle bir yöntem uyguluyorum.

Akran Arabuluculuğunda Kullanılacak Materyaller Nelerdir ? Bu Materyallere Nasıl Ulaşılabilir ?

Materyallere aşağıdaki linklerden ulaşabilirsiniz.

• Akran arabuluculuğu el kitabı için tıklayınız. ( Kitap içeriklerinden bir öğrenci el kitabı ve bir de öğretmen el kitabına ulaşabilirsiniz.- Dosya Arşiv Dosyası Olarak Paylaşılmıştır.)
• Arabuluculuk uygulamasında okulun ve rehberlik öğretmeninin kullanacağı tüm materyaller için tıklayınız.( Akran Arabuluculuğu Liste,Rozet,Sertifika,Yemin Metni,Komisyon Tutanağı)
• Arabulucu öğrencinin kullanacağı formlar için tıklayınız. ( El kitapçığı, Kayıt Formu,Kayıt Raporu)

Akran Arabuluculuğu Projesi Nedir ?

Akran sözlük tanımı itibariyle yaş meslek toplumsal durum bakımında birbirine eşit olanlara verilen isimdir. Arabuluculuk ise çok eski zamanlardan beri kullanılan insanların yaşadığı uyuşmazlıkların belirli teknikler ve yöntemlerle giderilmesidir.

Akran arabuluculuğu ise okullarda yaşanan belirli sorunların hafifletilmesi için kullanılan programlı ve planlı bir süreçtir. Aşağıda açıklayacak olduğumuz detaylara dalmadan şöyle özetleyebiliriz ki akran arabuluculuğu okulda psikolojik danışma ve rehberlik birimi tarafından başlatılan, tüm öğretmenlerin ve yöneticilerin katılımıyla belirli öğrencilerin akran arabulucusu seçilerek okulda belli başlı sorunlara çözüm arandığı bir süreçtir.

Okullardaki akran arabulucuları tarafsız bir şekilde davranarak öğrenciler arasındaki sorunlara eşit şekilde yaklaşarak, uyuşmazlıkları çözer. Akran arabulucularının görevi haklıyı belirlemek değildir onların görevi belirli teknikler kullanarak tarafların uzlaşmasını sağlamaktır. Akran arabulucuları kimseyi barıştırmaz diyalog sağlar. Bu sağlanan diyalog tüm öğrencilerin iletişim ve problem çözme becerilerini arttırdığı gibi karar verme becerisine de katkıda bulunacaktır.

Akran Arabuluculuğu Nasıl Uygulanır ?

1.Basamak

Öncelikle öğrencilerin eğitilmesi için bu işe gönüllü olarak baş koyacak Okul Psikolojik Danışma ve Rehberlik Uzmanı veya ihtiyaç varsa branş farkı olmaksızın öğretmenlerin olması gerekiyor. Bu gönüllü gruba iki seans halinde Arabuluculuk ile ilgili eğitim vermek ilk aşamamız olacaktır. Verilen eğitimden sonra arabuluculuk işlemlerini koordine etmek için bir komisyon kurulacaktır.

Öğretmen ve veli sunumları için tıklayınız.

2.Basamak

Tüm öğrencilere  (Aralarında akran arabulucusu seçilecek ve arabuluculardan yardım alabilecek tüm öğrencilerden bahsediyoruz.) akran arabuluculuğu sistemi hakkında genel bilgileri ve işleyişi içeren bir sunum yapılmalıdır. Buradaki temel amaç akran arabuluculuğuna dahil olacak öğrencilerin hepsinin konu hakkında ve işleyiş hakkında genel bilgi olmasıdır.

Akran arabuluculuğu ilgili genel öğrenci sunumu şuradan ulaşabilirsiniz.

3.Basamak

Bu adımda ise akran arabuluculuğu yapacak öğrencilerimizi nasıl seçeceğimizi konuşacağız. Öncelikli olarak seçilen öğrencilerin eski tabirle sözünün muteber olması gerekir. Bu yüzden öğrencilerimiz arasında lider kişilikli, öğrenciler tarafından iletişim kurmada daha çok tercih edilenleri bulmamız gerekiyor. Bunun için ise akran arabuluculuğu yapacağımız sınıfta sosyometri ( veya daha başka yöntem varsa oda tercih edilebilir.) uygulamamız gereklidir.

Sosyometri uygulama formuna şuradan ulaşabilirsiniz.

Sosyometri uygulandıktan sonra sınıf toplamının 1/4’ü akran arabulucusu olarak belirlenebilir.

Akran arabulucusu seçilirken cinsiyet farklılıkları, kültürel çeşitlilik, etnik farklılık, sosyo-ekonomik düzey gibi faktörleri göz önünde bulundurmalıyız. Her öğrencinin sorununu paylaşabileceği kimselerin olması çok önemlidir.

Şunu unutmamalıyız ki burada öğrencilerin birbirleriyle iyi bir iletişim kurması için aynı düzeylerde olmaları şarttır. Aynı düzeyden kastımız akran arabulucusu olarak seçilmiş öğrencinin sorunları paylaşacak öğrenciyle mutlaka aynı sınıfta ve aynı yaşta olması gerekir.

Ayrıca belirtmeliyiz ki akran arabuluculuğu sistemi tüm kademelerde birden başlanmaz. Bu sisteme başlamanın en güzel yolu okula yeni gelen öğrencileri eğitmektir. Yani örneğin ortaokulda görev yapıyorsak 5.sınıflardan bu işe başlamamız gerekir. Lisede görev yapıyorsa Lise 1.sınıflardan başlamamız gerekir.

4.Basamak

Arabuluculuk yapacak olan öğrenciler seçildikten sonra anlaşmazlık çözümü, doğru iletişim, arabuluculuk gibi konularda öğrenciler eğitilmelidir. Arabulucuların eğitiminde çok dikkatli olunmalıdır. Arabulucular konu hakkında ve çözüm yöntemleri hakkında neler yapacaklarını çok iyi bilmelidir.

Akran arabuluculuk eğitimiyle ilgili slaytlarımıza ulaşmak için tıklayınız.

Eğitimin dışında akran arabuluculuğu programı içerisinde olan her öğretmen ve her öğrenci için hazır şekilde kitapçıkların olması gerekmektedir.

Tüm bu eğitimlerin ne zaman ve ne şekilde verileceği okulun şartlarına kalmış durumdadır.

Öğretmen ve öğrenciler dışında akran arabuluculuğu programı içerisinde olan öğrencilerin velilerine de akran arabuluculuğu hakkında bilgi verilmelidir.

5.Basamak

Artık bu adımda okulumuzda akran arabuluculuğu için hazır olması gereken tek şey materyaldir. Öncelikle seçilen ve eğitilen her bir öğrenciye akran arabulucusu olduğunu belli edecek rozetler takılmalıdır.

Rozetlerimizi yukarıdaki materyal kısmındaki dosyalarda bulabilirsiniz.

Rozet dışında akran arabulucularının görüşme yapacağı odalar oluşturulmalıdır. Odalar içerisinde;

• Eşkenar üçgen şeklinde arabuluculuk masası
• 6 adet eş sandalye
• Arabuluculuk odaları arası 1 metrelik duyuru panosu
• Her oda içerisinde arabuluculuk ile ilgili afişler.
• Her oda için dosyaların saklanacağı bir çerçeve, dolap ve kitaplık bulunmalıdır.

Tüm bunların dışında birde arabulucuların bir kız bir erkek şeklinde arabuluculuk nöbeti yapacağı bir nöbet çizelgesinin düzenlenmesi gereklidir. Çünkü bütün öğrenciler aynı anda akran arabuluculuğu yapamaz. Belli günlerde belli öğrencilerin anlaşmazlıklarla ilgilenmesi gerekir.

6.Basamak

Bu son adımımızda arabulucularımız öncelikle rozetlerini takıp tüm öğrenciler önünde yemin  edeceklerdir. Yemine edildikten sonra akran arabuluculara sertifika dağıtımı okul psikolojik danışmanı ve rehberlik öğretmeni tarafından yapılması çok faydalı olacaktır. Yemin metni için materyallere bakabilirsiniz.

Uygulama başladıktan sonra ister öğrenciler akran arabuluculuğuna kendileri gitsin, ister arabulucular sorun yaşayan öğrencileri davet etsin, isterse öğretmenler tarafından öğrenciler yönlendirilsin bu yöntemlerin hepsi kabul görmektedir. En fazla tercih edilen ise ilk yöntem olacaktır.

Uygulama başladıktan sonra öncelikle Okul Psikolojik Danışmanı ve Rehberlik Öğretmeni olmak üzere tüm öğretmenler ve idareciler öğrencileri sorunları çözmeye, iletişim kurmaya, müzakere etmeye yönlendirmelidir. Aynı şekilde okuldaki uzmanımız arabulucularımıza da özellikle programın başında sık sık destek olmalıdır.

Arabuluculuk programı uygulanmaya başlandığında yaşanan sorunlara üst bakış atmak ve okuldaki olayların değerlendirilmesi için haftada 2 kez arabulucularla toplantılar yapılır.

Kültürel değişimler çok zor gerçekleşir programı uygulanmaya başladığında lütfen hızlı bir değişim beklemeyiniz.

En çok sorun çözümü sağlayan arabulucularımıza tüm okulun katılımıyla ödüller verilmelidir.

Arabuluculuk anlaşma formları Rehberlik Servisinde muhafaza edilecektir. Arabuluculuk anlaşma formları ve diğer arabuluculuk materyallerini yukarıda paylaştım.

Akran Arabuluculuğunda Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar

Programın temel amacı sadece sorunları çözmek midir?

Arabuluculuk sürecinin amacı sadece birtakım sorunları çözmek değildir. Temel amaçlardan biri de tüm herkesin sorun çözme becerilerine katkı sağlamak, toplumsal birliği gerçekleştirmek, uzlaşma kültürünü yaymak gibi amaçları da mevcuttur. 

Bu sistem yalnızca Rehberlik Servisi tarafından mı gerçekleştirilir?

Arabuluculuk sisteminde okul bir bütün olarak ele alınmalıdır. Yapılan tüm çalışmalardan okul idaresi, öğretmenler, veliler ve diğer okul çalışanları da faydalanmalı ve bu konuda görüş sahibi olmalıdır. Bizim eğitim sistemimizde ki aceleci tavır burada pek işlemeyecektir. Zaten bu sistemin temel amacı olumlu bir okul iklimi oluşturmaktır. Arabuluculuk sisteminin işlemesi gerekiyorsa mutlaka ama mutlaka okulda ki herkes bu sisteme destek vermelidir.

Uygulama ne kadar zamanda fayda verecektir? Uygulamanın ne kadar sürede uygulanması gerekir ?

Davranış doğası gereği insanların doğru davranışa ulaşması uzun zaman alacaktır. Öncelikle ilk aşamada tüm herkesin programı ve sistemi benimsemesi gerekir. Sistemin oturması ve tam uygulanması neredeyse 3-5 yılı bulmaktadır. Program uygulama esnasında yapılan hatalarla ve bu hatalardan edinilen tecrübelerle iyi hale gelecektir. Unutmayalım atalarımızın dediği gibi “Kervan göç yolunda düzülür.”. 

Akran arabulucularının üzerinde programın nasıl bir etkisi olacaktır?  

Arabulucular özellikle programın başlarında uzmanların desteklerine çok ihtiyaç duyacaktır. Hatta bazen veliler ve öğretmenlerden de tepkiler gelebilir. Tüm bu durumlarda bu yöntemlerin arabulucular üzerindeki faydaları vurgulanmalıdır. Çünkü akranları arasındaki bu sorunların çözümüne katkıda bulunan öğrencilerin liderlik, iletişim, öz disiplin, müzakere, duyguları paylaşma gibi birçok becerisi üst düzeyde okuldan mezun olacaklardır.

Akran arabulucuları kimler olmalıdır? Neye göre seçilmelidir?

Arabulucular kesinlikle akran görüşlerine göre seçilmelidir. Aynı sınıftan olurlarsa ve her grubu temsilen bir akran arabulucu olaya dahil olursa programın işlevi artacaktır. Çünkü sorunların temelini ve gerçekte yaşanan olayları yalnızca sınıftaki öğrenciler detayıyla bilebilirler. Mutlaka ama mutlaka arabulucular eşit düzeyde aynı yaş aynı sınıf aynı kültürde olmalıdır.

Akran arabuluculuğunda her sorun çözülebilir mi? Her öğrenci akran arabuluculuğu için uygun mudur?

Akran arabuluculuğunda her sorun çözülemez. Bazı sorunlar okul psikolojik danışmanı tarafından çözülmelidir. Ayrıca bazı öğrenciler akran arabuluculuğu için hiç uygun olmayabilir, bu tür öğrencilerde okuldaki uzmanın desteği gereklidir.

Akran arabuluculuğuna nasıl başlanmalıdır? Birden tüm kademelerde başlanır mı?

Akran arabuluculuğunda temel amaç okulda uzlaşıya dayalı bir ortamın yeşermesidir. Programa başlanılacağında ortaokulda beşinci sınıf lise de ise dokuzuncu sınıflar tercih edilmelidir. Ardından her sene gelen yeni öğrencilere bu kültür aynı eğitim yöntemleriyle verilmelidir. İlk eğitim verdiğimiz öğrenciler mezun olduğunda artık okulumuzda akran arabuluculuğu sistemi oturmuş demektir.

Akran arabuluculuğu için materyallerde dikkat edilmesi gereken noktalar neler?

Mutlaka akran arabulucuları için hazırlanan nöbet çizelgesinde müdürün imzası ve mührü olmalı ve okuldaki uzmanımız bunu kendisi oraya asmalıdır. Bu öğrenciler sistemi ciddiye alması açısından çok önemlidir. Bunun dışında arabuluculuk ile ilgili oda, odadaki eşyalar ve formların muhafazasından arabulucu öğrenci sorumlu olmalıdır.

Bir Okulda Akran Arabuluculuğu Etkinlik Örnekleri Nasıl Gerçekleşmelidir ?

ÖRNEK UYGULAMA

Akran Arabulucumuz; Ayşe

Sorun Yaşayan Öğrencilerimiz; Merve ve Fatma

Olayımız şöyle gerçekleşiyor. 5.sınıfın ikinci döneminde eğitime devam eden öğrencilerimiz her hafta gittikleri bilgisayar laboratuvarında oturacakları masaya yönelik tartışmaya girmişlerdir. Merve laboratuvarda sınıf düzeninin olmadığını ve her hafta farklı öğrencilerin farklı yerlere oturduklarını söylemektedir. Fatma ise aynı yere ikinci dönemin başından beri oturduğunu bilgisayar masasının kendi kullanımında olduğunu belirtmektedir. Merve Fatma’dan önce gelip masaya oturduğunda Fatma teneffüsünü biraz daha geç bitirdiği için Merve’yi orada gördüğünde tartışma başlamıştır. Öğretmen derse geldiğinde hala devam eden tartışmaya öğretmenimizde maruz kalmıştır. Bunun üzerine öğretmenimiz Merve ve Fatma gibi babası memur olan akran arabulucumuz aynı sınıftaki Ayşe’den müzakereyi sağlamasını istemiştir.

Ayşe problem yaşayan öğrencileri alarak akran arabuluculuğu için ona tahsis edilen odaya öğrencilerle birlikte gider. Ayşe öncelikli olarak kendisine verilen arabuluculuk eğitimi gereğince şu adımları uygular;

Örnek Uygulama 1.Adım

Ayşe iletişimle alakalı temel kuralları arkadaşlarına aktarır. Arabuluculuk sürecinin içerisindeki belirli davranış kalıplarını belirtir.

Örnek Uygulama 2.Adım

Ayşe arkadaşlarını sırayla dinler. Sorunlarını aktarmalarını sağlar. Yaşadıkları duyguları sırasıyla gün yüzüne çıkarmaya çalışır.

Örnek Uygulama 3.Adım

Ayşe bu adımda iki tarafın isteklerinin sırasıyla dinleyecektir. Ayşe her adımda belli başlı teknikleri kullanarak olumlu bir ortam oluşturacaktır.

Örnek Uygulama 4.Adım

Ayşe tarafların birbirini anlaması sağladıktan sonra üç öğrenci beraber çözüm yolları arayacaktır. Bu adıma kadar iki öğrencide ortada bir sorunun olduğunu kabul etmiş olmalıdır. Üç öğrenci en az 2 tane veya daha fazla bir çözüm yolu keşfetmelidir.

Örnek Uygulama 5.Adım

Ayşe’nin bu adımdaki görevi bulunan çözüm yollarından en barışçıl ve en adil olanını tarafların seçmesini sağlamaktır. Çözüm yolu bulunamamış ise görüşme yine de sonlandırılmalıdır.

Örnek Uygulama 6.Adım

Ayşe arabuluculuk faaliyeti sonrası arabuluculuk formunu doldurup her iki öğrenciye de imzalatır. Ardından kayıt raporuna da öğrencilerin isimlerini girer.

Örnek uygulamayı da üstü kapalı bir biçimde de olsa sizlere sunduğumuza göre Akran Arabuluculuğu yazı serimizin sonuna gelmiş bulunuyoruz. Örnek uygulamada atılacak adımlar daha net bir biçimde hem öğrenci kitapçığımızda hem de öğrenci sunumlarımızda olacaktır. Detaylar için sunum ve kitapçık incelenebilir.